فرهنگ امروز/محسن آزموده

میانه دهه هفتاد خورشیدی و در پی شکل‌گیری تدریجی جریان اصلاحات در جامعه از ابتدای این دهه که درنهایت در دوم خرداد به لحاظ سیاسی ظهور و بروزی عینی یافت، یک اتفاق مهم هم در عرصه فکری و فلسفی جامعه ایران رخ داد، درنتیجه فضای باز پدید آمده، آثار و نوشته‌های فراوانی به فارسی ترجمه شد و جریان‌های فکری متنوعی به علاقه‌مندان به آثار فلسفی و فرهنگی معرفی شدند. برخی بنگاه‌های نشر نیز که
به درستی حال و هوای جو به وجود آمده را دریافته بودند، به ترجمه و نشر کتاب‌های جدید ازجمله مجموعه‌های دنباله‌دار روی آوردند. یکی از موفق‌ترین این مجموعه‌ها، سلسله کتاب‌های بنیانگذاران فرهنگ امروز بود که طرح نو منتشر کرد، آثاری که ترجمه مجموعه موفق past masters (استادان گذشته) هستند که توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد منتشر شده که اتفاقا برخی از نام‌آورترین زبان‌دان‌ها و پژوهشگران ایرانی آنها را ترجمه کردند. برای مثال عزت‌الله فولادوند «هگل» نوشته پیتر سینگر و «نیچه» نوشته ج.پ. استرن و «ماکیاولی» نوشته کوئنتین اسکینر، احمد سمیعی گیلانی «دیدرو» نوشته پیتر فرانس، محمدحسن لطفی «افلاطون» نوشته کارل بورمان، مراد فرهادپور، «بکت» نوشته آ. آلوارز، حسین معصومی همدانی «دکارت» نوشته تام سورل، علی‌محمد حق‌شناس «سروانتس» نوشته پیتر ادوارد راسل و «بودا» نوشته مایکل کریدزر و «تولستوی» نوشته هنری گیفورد، محمد قائد «تام پین» نوشته مارک فیلپپ، عبدالله کوثری «ادم اسمیت» نوشته د.د. رافائل را ترجمه کردند. دو تا از این آثار نوشته راجر اسکروتن بود: «کانت» (۱۳۷۶) با ترجمه علی پایا و «اسپینوزا» (۱۳۷۷) با ترجمه اسماعیل سعادت. تا پیش از آن آشنایی فارسی‌زبانان با کانت و اسپینوزا عمدتا به آثار اصلی ایشان یا کتاب‌هایی تخصصی‌تر محدود می‌شد، مثل «سنجش خرد ناب» کانت با ترجمه میرشمس‌الدین ادیب سلطانی یا «فلسفه کانت» اشتفان کورنر با ترجمه عزت‌الله فولادوند و «اخلاق» اسپینوزا با ترجمه محسن جهانگیری. ویژگی دو کتاب اسکروتن این بود که علاقه‌مندان به مباحث فلسفی را با زبانی ساده و غیرتخصصی با متفکرانی بزرگ و پیچیده‌گو آشنا می‌ساخت. راجر اسکروتن، فیلسوف بریتانیایی (۲۰۲۰-۱۹۴۴) نویسنده این دو کتاب مختصر و مفید، یکشنبه ۲۲ دی ماه سال جاری درگذشت. تخصص اصلی او زیبایی‌شناسی و فلسفه سیاسی بود و به‌طور خاص نقش موثری در گسترش دیدگاه‌های محافظه‌کارانه سنتی داشت. او بین سال‌های ۱۹۸۲ تا ۲۰۰۱ سردبیر مجله سیاسی محافظه‌کار «سالیسبوری ریویو» بود و در طول حیاتش بیش از ۵۰ کتاب در زمینه‌های فلسفه، هنر، موسیقی، سیاست، ادبیات، فرهنگ، جنسیت و مطالعات دینی نوشته. او همچنین داستان‌نویس بود و دو اپرا نوشت. مشهورترین آثار او عبارتند از: «معنای محافظه‌کاری» (۱۹۸۰)، «زیبایی‌شناسی موسیقی» (۱۹۹۷) و «چگونه یک محافظه‌کار باشیم» (۲۰۱۴). اسکروتن تنها یک پژوهشگر و استاد دانشگاه نبود و به‌طور منظم در رسانه‌های همگانی حضور می‌یافت. غیر از دو کتاب مذکور، برخی دیگر از آثارش مثل «متفکران چپ نو» (با ترجمه بابک واحدی)، «درباره سرشت انسان» (با ترجمه ندا رحمانی)، «زیبایی» (با ترجمه فریده فرنودفر)، «فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی» (با ترجمه یعقوب آژند) و «تاریخ مختصر فلسفه جدید» (با ترجمه اسماعیل سعادتی خمسه) نیز به فارسی ترجمه شدند. اسکروتن بعد از تجربه جنبش مه ‌۱۹۶۸ دانشجویان به محافظه‌کاری روی آورد و بین سال‌های ۱۹۷۱ تا ۱۹۹۲ در کالج بریکبک به عنوان استاد زیبایی‌شناسی تدریس کرد. بعد از آن به‌طور پاره وقت در برخی دانشگاه‌های امریکایی تدریس می‌کرد. اسکروتن در طول دهه ۱۹۸۰ به تاسیس شبکه‌های آکادمیک زیرزمینی در اروپای شرقی زیر نظر اتحاد جماهیر شوروی کمک کرد و به همین دلیل در سال ۱۹۹۸ مدال افتخار جمهوری چک را از واسلاو هاول سیاستمدار و نویسنده برجسته و رییس‌جمهور وقت چک دریافت کرد. اسکروتن در سال ۲۰۱۶ به دلیل خدماتی که به فلسفه و آموزش عمومی کرد، به نشان شوالیه نائل شد. از قضا مهم‌ترین اهمیت او برای ایرانیان نیز همین ویژگی اوست، متفکری درجه یک که در روزگاری حساس در کنار نام‌های دیگر نقش موثری در آشنایی فارسی‌زبانان با فلسفه ایفا کرد.

اعتماد